وقوع انواع تهدیدات چه تهدیدات طبیعی مانند زلزله و سیل و چه تهدیدات انسان ساخت مثل حملات تروریستی و جنگ سبب خسارت و آسیب زیادی به زیر ساخت های کشور می شود یکی از زیر ساختهایی که ممکن است در زمان بحران آسیب ببیند شبکه آبرسانی شهری .است. این شبکه به عنوان یکی از مهمترین زیر ساختهای مرتبط با بقای جوامع اهمیت فراوانی دارد. اصلی ترین وظیفۀ آن انتقال آب سالم به شهروندان است و باید در زمان وقوع بحران نیز بتواند این وظیفه را به صورت مستمر انجام دهد. در غیر این صورت بحران تشدید خواهد شد. باید گفت که در صورت آسیب به زیر ساختهای دیگری نظیر آب و برق و گاز میتوان به راحتی شبکههای مورد نظر را قطع کرد و نیاز شهر را به گونه ای دیگر برطرف نمود؛ اما شبکه آبرسانی به گونه ای طراحی میشود که امکان قطع و جایگزینی آن در شرایط بحران وجود ندارد. مطالعه حوادث شبکه آبرسانی و پیامدهای آن نشان میدهد که آسیب دیدن این شبکه بر تمام شهر تأثیر میگذارد و بر شدت بحران می.افزاید از این رو بایستی با ارزیابی انواع تهدیدات و میزان تأثیر آنها بر این شبکه نقاط آسیب پذیر را شناسایی کرد و با ارائه راهکارهایی، در راستای کاهش
آسیب پذیری این زیر ساخت مهم ملی گام برداشت و برای حفاظت همه جانبه از آن تلاش کرد. با توجه به مطالب پیش گفته لزوم مطالعۀ طرح شبکه آبرسانی از منظر پدافند غیر عامل در شهرهای کشور احساس می.شود توجه به این نکته ضروری است که سطح مطالعات و تمهیدات پدافند غیر عامل در طرح شبکه آبرسانی با توجه به اهمیت شهر و جذابیت آن برای
،دشمن متفاوت است؛ اما این به معنای بی نیازی از مطالعات پدافند غیر عامل نیست. یکی از محورهای بسیار مهم در کتاب ،حاضر شناسایی تهدیدات شبکه آبرسانی شهری با توجه به میزان اهمیت و جذابیت شهر مورد نظر برای دشمن است از دیگر اهداف این کتاب نیز میتوان به ارائۀ ارزیابی ریسک تهدیدات محتمل شبکه آبرسانی و در نتیجه مشخص کردن تهدیدات پایه تأثیرگذار بر این شبکه اشاره کرد.
اهمیت و ضرورت مطالعه در حوزه تأسیسات آبرسانی
در این زمینه باید گفت که وابستگی حیات و بقای انسان وموجودات به آب، واقع شدن ایران در منطقه خشک و نیمه خشک زمین، محدودیت منابع آب طبیعی و پراکندگی در جغرافیای گسترده، توزیع نامناسب زمانی و مکانی بارش ها عبور خطوط زلزله از کشور وقوع حوادث طبیعی زیاد از قبیل سیل و توفان تهدیدات گستردۀ دشمنان خارجی و چشم طمع آنان به منابع و موقعیت ژئوپلیتیک کشور ، نشان از آسیب پذیری زیاد و حساسیت ویژه مسئلۀ حفاظت از منابع آب دارد. شبکه آبرسانی نیز به عنوان یکی از زیرساختهای در ارتباط با منابع آبی همواره در معرض انواع تهدیدات قرار دارد با توجه به این نکته که در صورت آسیب به این شبکه امکان قطع و جایگزینی آن در شرایط بحران وجود ندارد بایستی با استفاده از طرح های پدافند
غیر عامل، قبل از وقوع تهدید تمهیداتی جهت حفاظت از آن در نظر گرفته شود. آب عامل حیات است و جزو نیازهای دائمی بشر محسوب میشود و از آنجا که آب مورد نیاز باید کمیت و کیفیت خاصی داشته باشد برای محافظت از تاسیسات آبی در مقابل حملاتی مانند حملات ،هوایی ،زمینی موشکی و تروریستی باید اقدامات پیشگیرانه مناسبی صورت پذیرد ،شوربختانه در کشور ،ما اغلب پروژه ها بدون در نظر گرفتن مبانی پدافند غیر عامل طراحی و اجرا شدهاند؛ از این رو تأسیسات زیربنایی کشور در برابر بحران آسیب پذیرند و اهداف مناسبی برای عملیات خرابکارانه به شمار می روند در این میان، تاسیسات آبرسانی به دلیل برخی خصوصیات از قبیل فراگیر بودن قابلیت دسترسی ….. اهمیت بسیاری دارند مراحل اصلی تولید آب و آبرسانی میتواند به ترتیب شامل منابع آب، ذخایر آب خام ایستگاه پمپاژ خط انتقال آب خام، تصفیه خانه آب، مخازن آب تصفیه شده و شبکه های توزیع باشد.
اهمیت پدافند غیرعامل
شواهد ثبت شده از جنگهای اعصار گذشته وقرن حاضر نمونه های انکارناپذیری ارائه مــی دهـد کـه اهمیت حیاتی پدیدۀ پدافند غیر عامل را ثابت مینماید موارد زیر بر اهمیت پدافند غیر عامل
صحه می گذارند
1- به کارگیری اقدامات پدافند غیر عامل موجب ادامۀ حیات و بقای نیروی انسانی مــی گــردد که با ارزشترین سرمایه هر سازمان و قدرت ملی هر کشور است.
2- پدافند غیر عامل موجب صرفه جویی کلان اقتصادی در حفظ تجهیزات و تسلیحات بسیار گران قیمت نظامی میگردد
3- پدافند غیر عامل مراکز حیاتی و حساس از جمله مراکز اقتصادی، سیاسی، نظامی، ارتباطی مواصلاتی ،پالایشگاهها نیروگاهها ،بنادر فرودگاهها، مجتمع های صنعتی نظامی و غیرنظامی و… را در برابر حملات و بمبارانهای هوافضایی و تهدیدات زمینی دشمن حفظ می نماید همچنین خسارات و صدمات را تقلیل میدهد و ادامه فعالیت مقاومت در شرایط بحران و جنگ را ممکن میسازد
4- اقدامات پدافند غیر عامل موجب تحمیل هزینۀ بیشتر به دشمن برای نیل به اهداف عملیاتی اش میگردد
5- پدافند غیر عامل سبب حفظ نیروها برای ضربه زدن در زمان و مکان مناسب به دشمن و سلب آزادی و ابتکار عمل از نیروی مهاجم میشود
6- در مقام مقایسه از میان سه عنصر تهاجم و پدافند عامل و پدافند غیرعامل پدافند غیر عامل مخارج و هزینههای کمتری دارد و از نظر اخلاقی و بشردوستانه و سیاسی نیز مفهومی صلح دوستانه تر دارد.
همچنین در مقایسه با “پدافند عامل” رسیدن به “پدافند غیر عامل” ساده تر بوده و با سیاست خودکفایی عدم وابستگی و استقلال کشورها موافق تر است.
7- نظریه های راهبردی و دکترین های دفاعی اهمیت و لزوم توجه به پدافند غیر عامل را تأیید می کنند.
دارایی ها:
در مطالعات پدافند غیر عامل تدقیق داراییهای مورد مطالعه به منظور شناخت تهدیدات پیش روی آنها امری ضروری است دارایی به هر چیزی اطلاق میشود که برای سازمان دارای ارزش باشد برای ارزیابی داراییها باید سناریوهای مختلفی را در نظر گرفت و آنها را بررسی و ارزیابی کرد مهمترین کار در این زمینه مشخص نمودن داراییهای مهم و درک چگونگی اهمیت آنها در قالب حفاظت از انسانها و کاربری اصلی دارایی هاست در تعریف دیگری از دارایی آمده است یک منبع با ارزش که نیازمند حفاظت بوده و میتواند ملموس باشد (مانند مردم ساختمانها ،امکانات ،تجهیزات فعالیتها عملکردها و اطلاعات) یا غیر ملموس (مانند فرایندها یا سابقه و اعتبار یک شرکت)
شناخت تهدیدات
تهدیدات مختلفی میتوانند در شبکه آبرسانی اثر گذار باشند در ادامهٔ بحث به شناخت انواع تهدیدات پرداخته میشود و با در نظر گرفتن شرایط ،سیاسی ،امنیتی استراتژیکی و… هر کشور سناریوهای مختلف تهدید بررسی میگردد و متناسب با آنها تمهیداتی اندیشیده میشود.
انواع تهدیدات برای شبکه آبرسانی
1- فیزیکی: بسیاری از شاهدان معتقدند حادثه ای فیزیکی که اجزای شبکه آبرسانی را ویران یا مختل میکند بسیار محتمل تر از سناریوی حادثه آلودگی است به عنوان مثال مواد منفجره در مقایسه با آلاینده ها به سهولت آماده سازی میشوند و به آموزش کمتری نیاز دارند. تهدیدات فیزیکی عبارت اند از:
موشک و بمباران؛
حملات سایبرتروریسم؛
عملیات تروریستی؛
تهدیدات انسان ساخت غیر عمدی؛
بمب الکترومغناطیسی.
2- آلاینده: این بخش شامل سموم ،بیوشیمیایی عوامل ،میکروبی مواد شیمیایی صنعتی مواد رادیواکتیو و عواملی است که موجب ،تاول خونریزی یا ناراحتی می شوند این مواد به صورت بالقوه میتوانند شبکه آبرسانی شهری را آلوده کنند مواد شیمیایی موجود در هر سم تاثیرات شیمیایی و عوامل میکروبی متفاوت دارند برخی از این آثار به وسیلۀ کلر خنثی می گردد و سایر آنها طی مراحل تصفیه آب آشامیدنی به طور مؤثری حذف میشود گفتنی است که هر یک از این ،مواد آستانهٔ متفاوتی برای ظهور علائم بیماری عفونت و مرگ دارند. تهدیدات آلاینده عبارت اند از:
سموم بیوشیمیایی؛
عوامل میکروبی
مواد شیمیایی صنعتی؛
مواد رادیواکتیو
تهدیدات می تواند در هر لحظه اتفاق بیافتد از این رو شناسایی و ردیابی این تهدیدات به صورت بر خط بسیار حائز اهمیت است لذا استفاده از روش های نوین سنجش از دور و پردازش تصاویر می تواند به شناسایی تهدیدات آلاینده و منشا آلودگی کمک کند.
استفاده از پردازش تصویر:
آب عمدتاً توسط سموم شیمیایی و بیولوژیکی آلوده می شود که می تواند تهدیدی جدی برای اکوسیستم و سلامت انسان باشد. پایش منظم سموم شیمیایی و بیولوژیکی در منابع آبی گام اولیه در هر روش پیشگیرانه است. روش‌های تشخیص سنتی شامل جذب سطحی و کروماتوگرافی همراه با طیف‌سنجی جرمی است. حمل دستگاه‌های مبتنی بر این تکنیک‌ها برای تشخیص در محل آسان نیست و به پروتکل‌های آماده‌سازی نمونه پر زحمت نیاز دارند.
ماهواره ها با قدرت تفکیک مکانی های مختلف به صورت منظم (و در بازه زمانی مشخص) از سطح زمین تصویر برداری می کنند و تصاویر ماهواره ای در علوم مختلف از جمله منابع طبیعی، جغرافیا، زمین شناسی و آب و محیط زیست استفاده میشوند. مختصصین این علم با استفاده از رفتارهای طیفی هر پدیده آن را از سایر پدیده ها شناسایی می کنند. اما سنجش از دور از بدنه های آبی به دلیل شکست نور در آب دارای پیچیدگی هایی است که نیاز به اصلاحات بیشتری دارد. لذا برای شناسایی پدیده های درون آب نیاز به داده های زمینی نیز می باشد.
اما از معایب استفاده از تصاویر ماهواره ای می توان به محدودیت زمانی در صورت لزوم به تصاویر در یک زمان مشخص و قدرت تفکیک مکانی بالا( بهترین تصویر در دسترس که به صورت رایگان قابل استفاده است قدرت تفکیک مکانی 10 متر دارد) و خطایی که در اثر پخش یا جذب امواج الکترومغناطیس با هوا رخ می دهد سبب شده در مواردی که نیاز به دقت تصاویر و همچنین دوره زمانی مشخص دارند از تصاویر هوایی و پهبادها استفاده شود.
وب GIS :
با استفاده از وب GIS می توان موقعیت تمامی سدها و بدنه های آبی حساس و تصفه خانه ها را در قالب سامانه ای درآورد و امتیاز بندی دارایی ها، تهدیدات و آسیب شناسی ها بر روی آن قرار می گیرد و تغییرات جدید در خصوص تهدیدات به صورت سالانه با توجه به تهدیدات جدید به روز رسانی گردد و مطالعات پدافند غیرعامل تمامی زیرساخت های آبی قابل رصد باشد.
جمع بندی:
این سیستم نیاز به بررسی دقیق با استفاده از تصاویر ماهواره ای و عکس های هوایی دارد و بروزرسانی اطلاعات در محیط GIS دارد. با توجه به این سامانه هزینه مطالعات پدافند غیرعامل به طور قابل توجهی کاهش می یابد و با توجه به برخط بودن آن، بهره وری هم افزایش می یابد.
همچنین در صورت نیاز به احداث تصفیه خانه یا سایر تاسیسات زیر ساختی در یک شهر، می توان با استفاده از الگوریتم هوش مصنوعی بهترین مکان از جهت پدافند غیرعامل (با توجه به فواصل به مراکز مختلف شهر)، را تخمین و پیشنهاد نمود.